Su Ayak İzi Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü tarafından yapılan araştırmaya göre 1 litre süt üretmek için 1000 litre su gerekmektedir. Bu çıkarımı su ayak izi sayesinde yapabilmek mümkündür. Su ayak iziyle ürünlerin ve servislerin ne kadar su tükettiği hesaplanabilmektedir.

Bu hesaplamanın yapılmasında temel amaç su tasarrufu sağlamak için farkındalık yaratmaktır. Özellikle dünya nüfusunun hızla arttığını ve küresel ısınmaya bağlı iklim değişikliğini göz önünde bulundurursak bu farkındalığı yaratmak hayati bir öneme sahiptir. Kullandığımız ürünler, giydiğimiz kıyafetler ve yediğimiz yemekler için suya ihtiyaç duyarız. Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılan araştırmalara göre 10 dakikalık bir duş için 200 litre su kullanılmaktadır. Bu ve diğer gündelik aktiviteler ile beraber bir kişinin ortalama yıllık su tüketimi 1385 m3 civarındadır. Dünyadaki tüm canlılar yaşamak için suya ihtiyaç duyarlar. Ancak su kirliliği, hava kirliliği, nüfus artışı ve iklim değişikliği nedeniyle var olan su rezervleri de hızla tükenmektedir. Bu durumun önüne geçebilmek adına farkındalık yaratmak, belirli sınırlamalar sağlayabilmek için su ayak izi hesaplama kullanılır.

Su Ayak İzi Nedir?

“Su ayak izi nedir?” sorusunun cevabı oldukça basittir. Tıpkı karbon ayak izi gibi su ayak izi de bir ürünün ya da servisin üretimden son kullanıcıya ulaştırılana kadar geçen süreçlerde harcanan tatlı su miktarını gösteren çevresel göstergedir. Bir pantolonun üretiminden bir şirketin yıllık etkinliklerine kadar her süreçte ne kadar su tüketildiği bu şekilde hesaplanabilmektedir. Su ayak izi fikri konsepti ilk olarak 2002 yılında IHE Delft Instute of Water Education bölümünde çalışan Arjen Hoesktra tarafından ortaya atılmıştır. Hoekstra daha sonra iş ve akademi dünyasının önde gelen birçok isimiyle beraber Dünya Su Ayak İzi Ağı’nı kurdu. Su ayak izinin genel amacı üretim süreçlerimizin ve yaşam standartlarımızın ne kadar yüksek miktarda tatlı su tükettiği hakkında farkındalık yaratmaktır. Bununla beraber insanları sürdürülebilir ve dikkatli su tüketimine yönlendirmek ve bu alanda bilgiler vermek de su ayak izi fikrinin amaçları arasında yer alır.

Su Ayak İzi Nasıl Hesaplanır?

Bir konser etkinliğine katılmak ya da bir şişe içecek içmek su ayak izi oluşturmaya neden olur. Hayatımıza bir şekilde dahil olan, tüketim sonuçlu süreçlerin ve ürünlerin su ayak izinin hesaplanması mümkündür. Kişisel su ayak izi hesaplama aslında bir kişinin doğrudan ve dolaylı olarak ne kadar su tükettiğini hesaplamak olarak ifade edilebilir. Alınan ürünler ya da yararlanılan hizmetler tarafından tüketilen su dolaylı; duş, bulaşık, diş fırçalama gibi direkt su harcanan durumlar doğrudan su ayak izini oluşturur. Günümüzde Dünya Sağlık Örgütü, Su Ayak İzi Ağı ya da Birleşmiş Milletler’in internet sitelerinde su ayak izi testi yapan hesaplayıcılar bulunmaktadır. Bu testlerde sorulan sorulara verdiğiniz cevaplar sizin su ayak iziniz hakkında kabaca fikir verir. Kişisel su ayak izi hesaplama tam olarak mümkün değildir Ancak su tüketimi hakkında bilgi verme ve yaklaşık sonuç sağlama konusunda bu tarz araçlar oldukça etkilidir. Ortalama su ayak izi hakkında bilgi sahibi olmak için gündelik alışkanlıklarınız ile bazı sorulara cevap vermeniz yeterlidir. 1996 - 2005 yılları arasında Türkiye su ayak izi ortalaması yapılan araştırmalara göre kişi başı yıllık 1642 m3 civarındayken; 2006 - 2011 yılları arasında bu ortalama kişi başı yıllık 1977 m3’e çıkmıştır. 2030 yılı itibarıyla Türkiye’nin su fakiri ülkeler arasında yer alacağı ön görülmektedir. Su ayak izi hesaplamada kullanılan suyun miktarı kadar kaynağı da önemlidir. Bu nedenle su ayak izi mavi, yeşil ve gri su olmak üzere üç farklı şekilde değerlendirilmektedir.

Su Ayak İzi Hangi Renktir?

Su ayak izi hakkında detaylı bilgi sahibi olmak ve su israfının çevreye olan etkilerini daha kolay bir şekilde anlayabilmek için suyun ayak izi üç farklı renk altında değerlendirilir. “Yeşil su ayak izi nedir?” sorusu burada karşımıza çıkar. Yeşil su ayak izi oluşturan sular, toprağın kök bölgesinde depolanan ve bitkiler tarafından kullanılan yağış sularıdır. Bu ayak izi özellikle tarım, bahçecilik ve orman ürünleri söz konusu olduğu zamanlarda kullanılır. “Mavi su ayak izi nedir?” sorusunun da kısa cevabı yüzey ve yer altı su kaynaklarından elde edilen su olarak verilebilir. Mavi su ayak izi genellikle tarımda ve fabrikaların üretim süreçlerinde kullanılan suyun ayak izidir. Bu konuda sıkça sorulan bir diğer soru da “Gri su ayak izi nedir?” sorusudur. Gri su ayak izi belirli bir su kalitesi standartlarını karşılamak için gerekli olan kirleticilerin asimilasyonunda kullanılan taze su miktarıdır. Bir kilogram biftek üretimi için yaklaşık 15.000 litre su gerekir. Bu 15.000 litrenin %93 yeşil, %4’ü mavi ve %3’ü gri su ayak izinden oluşmaktadır.

Tatlı Su Kirliliğini Gösteren Su Ayak İzi Hangi Renktir?

Tatlı su denildiğinde akla yüzey suları ve yeraltı su kaynakları gelmektedir. Su kirliliği ayak izi türlerinden birisi olan mavi su ayak izi, bir malın üretiminde gerekli olan yüzey ve yer altı sularının miktarını göstermektedir. Ancak bu kirlilik ile alakalı değildir. Tatlı su kirliliği su ayak izi için gri su ayak izine bakmak gerekir. Çünkü gri su ayak izi kirlilik göstergesidir. Hali hazırdaki su kalitesi standartlarına bağlı olarak su kirliliğinin ortadan kaldırılması veya azaltılması için ihtiyaç duyulan tatlı su miktarı gri su ayak izidir. Gri su ayak izi genellikle nüfus artışı ve endüstriyel büyüme ile doğru orantılı olarak artış gösterir. Tatlı su kirliliği ayak izi Türkiye için önemli konulardan bir tanesidir. Tarımsal sulama politikaları ve aşırı tüketim nedeniyle Türkiye’nin yüzey ve yeraltı su rezervi özellikle son yıllarda önemli ölçüde azalmaktadır. Türkiye su zengini bir ülke olmaması nedeniyle suyun rasyonel kullanımı oldukça önemlidir. Yapılan araştırmalara göre 2030’lu yılların başlarında Türkiye’de su probleminin başlayacağı ve su miktarının yeterli olmayacağı ön görülmektedir. Bunun önüne geçmek için su ayak izini düşürmek ve ciddi su tasarrufu yapmak gerekmektedir.

Su Ayak İzini Azaltmak İçin Ne Yapılmalıdır?

Su ayak izini azaltma söz konusu olduğunda akla direkt su tasarrufu gelmektedir. “Su tasarrufu nedir?” sorusu önemli bir sorudur ancak bu soruya verilecek yanıtlar tek başına su ayak izini azaltmak için yeterli değildir. Su kirliliğini azaltan ürünleri tercih etmek de önemlidir. Waternet tezgah altı su artıma cihazı gibi uzun ömürlü cihazlar, kısa ömürlü filtrelerin ya da pet şişelerin aksine hem karbon ayak izinin hem de su ayak izinin azatılmasına yardımcı olur.

Su arıtma cihazı kullanma tercihi pet şişe ya da damacana suyun son kullanıcıya ulaşana kadar oluşturduğu su ve karbon ayak izine ortak olunmasını engeller ve suyun sürdürülebilirliğinin sağlanmasına yardımcı olur.

Su kullanım alışkanlıkları dışında yüksek su ayak izine sahip peynir gibi hayvansal gıdaların tüketimini azaltmak da su ayak izini azaltmak için atılabilecek adımlardan bir tanesidir. Kırmızı et üretimi için ihtiyaç duyulan su miktarı, beyaz et için gerekli olandan çok daha fazladır. Kırmızı et tüketimini azaltmak ve beyaz et tüketimine ağırlık vermek de su ayak izini azaltmak için su tasarrufu dışında yapılabilecekler arasında yer alır. Bunun yanında bahçe ve saksıda hortum yerine damla sulama kullanma, su kaybını azaltmak için akşam saatlerinde sulama yapma alınabilecek önemlerden bazılarıdır. Bir adet pamuklu tişörtün üretimi için tam 2.700 litre su harcanmaktadır. Kıyafetleri uzun ömürlü kullanmak ve gerekenden fazla kıyafet almamak da su ayak izini düşürmek isteyenler için ideal yöntemlerden bir tanesidir.